- Konu Başlıkları
- Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM)
- YEK Bedeli Nedir?
- Elektrik Piyasası Yekdem İşleyişi
Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM)
Son zamanlarda tüketicilerin elektrik faturalarına da yansımaya başlayan YEKDEM YEK Bedeli tartışma konusu yaratabilecek niteliktedir. YEK bedeli kapsamı, hesaplanması ve yansıtılması hakkında detaylı bilgi yönetmelik kapsamında detayları ile yazıda yer verilmektedir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun yayınladığı, 10/5/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynakları-YEK Kanunu kapsamındaki “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi Ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik” ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretiminin teşvik edilmesini amaçlanmaktadır.
Bu yönetmelik kapsamındaki yenilenebilir enerji kaynakları rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyokütleden elde edilen gaz (çöp gazı dâhil), dalga, akıntı enerjisi ve gel-git ile kanal veya nehir tipi veya rezervuar alanı on beş kilometrekarenin altında olan veya pompaj depolamalı hidroelektrik üretim tesisi kurulmasına uygun elektrik enerjisi üretim kaynaklarını içerir. Enerji Bakanlığı, YEK Kanunu kapsamında, yenilenebilir enerji ile üretim yapan ve aynı zamanda YEKDEM’e başvurmuş olan firmalara asgari bir fiyattan alım garantisi sağlamaktadır.
[widget-136]
YEK Bedeli Nedir?
Yüksek YEKDEM alım fiyatları ile YEKDEM’e göre daha düşük seviyede seyreden spot elektrik piyasa fiyatları arasındaki farktan doğan bedeller (zararlar) toptan ve perakende elektrik satış faaliyeti gerçekleştirmekte olan (serbest tüketicilere elektrik satışı yapan) bütün enerji şirketlerine ek maliyet olarak yansıtılmaktadır.
Her bir elektrik tedarikçisi firmadan piyasa işletmecisi tarafından aylık bazda tahsil edilecek ödeme yükümlülüğü tutarı (ÖYT), YEKDEM kapsamında hesaplanan ödeme yükümlülüğü oranı dikkate alınmaktadır. Ödeme yükümlülüğü oranı (OYO) ise tüketicilere elektrik enerjisi satışı yapan tedarikçilerin ödemekle yükümlü olacağı tutarın hesaplanmasında, her bir tedarikçinin tüketicilerine sattığı elektrik enerjisi miktarının, bu tedarikçilerin tamamının tüketicilere sattığı toplam elektrik enerjisi miktarına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır. YEKDEM birim maliyeti Epiaş Raporlama Platformu’nda dönem bazlı ilan edilir ve değerler uzlaştırma çıktığında nihai halini almaktadır.
YEKDEM kapsamında her bir elektrik faturası dönemi için hesaplanan YEKDEM portföy geliri, ödeme yükümlülüğü tutarı, enerji dengesizlik tutarı ve geçmişe dönük düzeltme tutarı tedarikçilere dengeleme ve uzlaştırma işlemlerini düzenleyen ilgili mevzuat hükümleri uyarınca YEKDEM’e ilişkin uzlaştırma bildirimi olarak yayınlanır. YEKDEM bedeli, Piyasa işletmecisi (EPİAŞ) tarafından dengeleme ve uzlaştırma işlemlerini düzenleyen ilgili mevzuatın ilgili hükümlerinde öngörülen sürece uygun biçimde tedarikçilere fatura olarak gönderilir. Faturalama, ödemeler, ödemelerin yapılmaması, itirazlar ve düzeltmelere ilişkin süreçler için dengeleme ve uzlaştırma işlemlerini düzenleyen ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. 2024 YEKDEM Listesi için https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/5-14221/2024-yili-nihai-yek-listesi-yayinlanmistir adresini tıklayabilirsiniz.
Sonuç olarak Piyasa Mali Uzlaşma Merkezi (PMUM), her fatura dönemi için toplam YEK bedelini ilan eder ve her bir tedarikçinin yenilenebilir enerji kaynakları destekleme mekanizması için ödeme yükümlülüğü oranını belirler. Yenilenebilir enerji kaynaklarını desteklemek amacıyla (devlet teşviği kapsamında), EPİAŞ (Elektrik Piyasaları İşletme A.Ş.) tarafından, serbest tüketicilere elektrik satışı yapan bütün enerji tedarik firmalarına aylık olarak faturalandırılan bu bedel sabit bir bedel değildir. Her dönem belirlenen bu pay azalacağı gibi artışta gösterebilir. Elektrik satışından kaynaklanan piyasa maliyetleri bütün elektrik tedarikçi firmalar tarafından faturalandırılan bu maliyet kalemiyle birlikte tedarikçiler tarafından da tüketicilere yansıtılan bir yansıtma bedeldir.
[widget-137]
Elektrik Piyasası Yekdem İşleyişi
YEKDEM kapsamında, elektrik üreticileri belirli bir süre boyunca (genellikle 10 yıl) devlet tarafından belirlenen tarifeler üzerinden satış yapar. Bu tarifeler, enerji kaynağının türüne ve tesisin teknolojik özelliklerine bağlı olarak farklılık gösterir. Örneğin, güneş ve rüzgar enerjisi santralleri için farklı fiyatlar belirlenir. YEKDEM, üreticilere sabit bir gelir akışı sağlar ve böylece yatırım risklerini azaltır. Yenilenebilir enerji kaynakları destekleme mekanizması Türkiye'de yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını teşvik etmek amacıyla oluşturulmuş bir destekleme sistemidir. Bu sistem, yenilenebilir enerji yatırımlarını cazip hale getirerek, Türkiye'nin enerji üretiminde sürdürülebilir ve çevre dostu kaynakların payını artırmayı hedefler.
2024 yılı için yenilenebilir enerji kaynakları destekleme mekanizması YEKDEM maliyetleri, megavatsaat (MWh) başına değişmektedir. Elektrik piyasası YEKDEM ilişkisinin en büyük noktası; yenilenebilir enerji projelerinin finansal sürdürülebilirliğini artırarak daha fazla yatırım çekmesidir. Bu mekanizma sayesinde, Türkiye'de yenilenebilir enerji yatırımları artmış, özellikle güneş ve rüzgar enerjisi kapasitesinde önemli büyümeler gözlemlenmiştir. YEKDEM aynı zamanda enerji arz güvenliğini artırmakta ve fosil yakıtlara bağımlılığı azaltmaktadır.
